کد مطلب:22699 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

اگر ما اختيار داريم و از طرف خدا جبري در كار نيست پس چرا نمي توانيم خيلي از كارها را انجام دهيم؟

كاري كه از يك موجود ذيشعور و بااراده سر مي زند گاهي تنها از فكر و اراده و نيروهاي دروني خود او سرچشمه مي گيرد و گاهي در اثر تحميل شخصي ديگري انجام مي پذيرد. در قسم دوم انتخاب كيفيت و كميت و ساير خصوصيات فعل به اراده ي شخصي ثاني بستگي دارد. در صورت اول فعل را اختياري و در صورت دوم جبري مي نامند.
بديهي است اختياري بودن فعل، مستلزم داشتن قدرت بي نهايت يا تسلط بر نظام هستي نيست تا اينكه بتواند در هر شرايطي بدون در نظر گرفتن اسباب و وسائل طبيعي و روابط علي و معلولي كار دلخواهش را انجام دهد مثلاً با چشمش صداها را بشنود با گوشش رنگها را ببيند يا براي رفع - گرسنگي از هوا و براي رفع تشنگي از نان خشك و براي استنشاق از بنزين استفاده نمايد و يا در سال 1970 لشگركشي ناپلئون را در گذشته تماشا كند و يا مستقيماً در حوادث

ـ437ـ
2000 شركت نمايد بكله معناي اختياري بودن جز اين نيست كه كاري را كه انجام دادنش طبق مقتضيات نظام هستي امكان پذير است با استفاده از نيروهاي فكري وارادي و عاطفي خويش بدون اينكه شخص ديگري او را مجبور نمايد انجام دهد.
بنابراين امور غيرممكن اساساً از موضوع جبر و اختيار خارج است و نبايد نداشتن قدرت بر تغيير نواميس هستي را جبر ناميد و اگر كسي آنرا جبر نامگذاري كند باز نتيجه اين خواهد شد كه اختيار انسان مطلق نيست نه اينكه اصلاً اختيار نداشته باشد.
نكته ي قابل توجه اينكه انسان همانگونه كه مي تواند در مساله ي علم و صنعت بر قدرت مادي خويش بيفزايد و اسباب و ابزار نوبتي براي كارهاي خود تهيه نمايد همچنين مي تواند با تقويت نيروي روحي و رواني خويش از طريق پيروي از انبياء به راههاي فوق طبيعي براي - رسيدن به مقاصد خود دست يابد. كه مي توان كرامات اولياء خدا را نمونه يي از آن دانست.
ولي در هر حال مساله ي جبر و اختيار را بايد در دايره ي قدرت فاعل مطرح كرد خواه- شعاع اين قدرت خيلي محدود و ناچيز باشد چنانكه در انسانهاي اوليه بوده و تنها در شعاع شرايط

ـ438ـ
ساده ي طبيعي مي توانستند كارهاي خود را انجام دهند و خواه شعاع قدرت بسيار ممتد ووسيع باشد به طوري كه از مرز ماده فراتر رود چنانكه در اين جهان براي بعضي از مردان - خدا حاصل شده و در جهان ديگر براي همه پيروان انبياء حاصل خواهد شد.

(بخش پاسخ به سؤالات )


ـ439ـ